نوشیدنی الکلی چیست و انواع نوشیدنی های الکلی

سلام به همراهان همیشگی نشریه شیمی داکس، امروز قصد داریم یک تعریف جامع از نوشیدنی‌های الکلی ارائه بدهیم و بعدش به بررسی و معرفی انواع مشروبات الکلی و ویژگی های آنها بپردازیم.

هدف ما از نوشتن این این مطلب این هست که شما یک دید کلی نسبت به دسته‌بندی این نوشیدنی‌ها پیدا کنید و با اصطلاحات و تقسیم‌بندی‌های جهانی آن‌ها آشنا شوید. در عین حال لازم است تاکید کنیم که این مطلب صرفاً برای آگاهی شما از اسامی و دسته‌بندی این نوشیدنی‌ها نوشته شده وگرنه همه ما می‌دانیم که مصرف چنین موادی برای بدن بسیار مضر است و در شرع نیز حرام به شمار میرود.

الکل چیست؟

خب قبل از اینکه به تعریف نوشیدنی های الکلی بپردازیم بد نیست که یک تعریف خلاصه و البته کاربردی از الکل را در اینجا داشته باشیم. در واقع الکل به‌طور کلی نام دسته‌ای از ترکیبات شیمیایی است که در ساختارشان یک یا چند گروه هیدروکسیل (-OH) وجود دارد. در میان الکل ها، اتانول همان ماده‌ای است که در نوشیدنی‌های الکلی یافت می‌شود و خاصیت اصلی‌اش کند کردن فعالیت سیستم عصبی مرکزی است.

نوشیدنی الکلی چیست؟

نوشیدنی‌های الکلی یا مشروبات الکلی(Alcoholic beverages) به هر نوع نوشیدنی گفته می‌شود که حاوی مقدار قابل‌توجهی اتانول(ماده‌ای که به صورت غیررسمی «الکل» نامیده می‌شود) می باشد؛ باید بدانید که این نوشیدنی‌ها معمولاً از تخمیر قندهای طبیعی موجود در میوه‌ها و غلات به دست می‌آیند و در برخی موارد برای افزایش غلظت الکل تحت فرآیند تقطیر قرار می‌گیرند.

اثرات مشروبات الکلی

اثرات مصرف مشروبات الکلی بسته به میزان استفاده از آن‌ها متفاوت است؛

این نوشیدنی ها در دوزهای پایین ممکن است باعث حالاتی مثل:

• احساس سرخوشی
• کاهش اضطراب
• افزایش خوش‌مشربی

شود، در حالی که در دوزهای بالا عوارضی مانند

• مستی
• گیجی
• کاهش هوشیاری و حتی بیهوشی

ایجاد می‌کند.

توجه کنید که مصرف طولانی‌مدت یا افراطی این نوشیدنی‌ها می‌تواند منجر به آسیب‌های جسمی، وابستگی شدید و بروز اختلالی به نام الکلیسم گردد.

الکلیسم چیست؟

شاید برای شما هم در اینجا سوال شده باشه که الکلیسم چیه؟ اگر بخواهم یه تعریف علمی از الکلیسم ارائه بدهم باید اینطوری بگم که؛  الکلیسم نوعی وابستگی و اعتیاد به مصرف الکل است که با ناتوانی در کنترل نوشیدن و بروز مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی همراه می‌شود.

اصطلاحاً حالت الکلیسم  4 تا ویژگی و خصوصیت مهم دارد:

1. کنترل نداشتن روی نوشیدن؛ فرد نمی‌تواند جلوی خودش را بگیرد.
2. ادامه دادن مصرف الکل حتی وقتی می‌داند برایش مشکل‌ساز است.
3. عادت کردن بدن به الکل و نیاز به مقدار بیشتری برای مست شدن.
4. بروز علائم ناخوشایند مثل لرزش یا اضطراب وقتی الکل مصرف نمی‌شود.

تشخیص الکلیسم

ساده و راحت بخواهم بگم، برای تشخیص الکلیسم باید حداقل یک سال مصرف نادرست الکل همراه با چند مورد از موارد زیر وجود داشته باشد:

✔️ نیاز به مقدار بیشتر الکل برای مستی و بروز علائم ترک در صورت قطع مصرف
✔️ نوشیدن زیاد و مکرر
✔️ ناتوانی در کنترل یا قطع مصرف الکل
✔️ صرف وقت زیاد برای تهیه و مصرف مشروبات الکلی
✔️ کاهش فعالیت‌های اجتماعی، شغلی یا خلاقانه
✔️ ادامه مصرف با وجود آگاهی از عوارض جسمی و روانی

انواع مشروبات الکلی

خب حالا که فهمیدیم الکل چیه و مصرف آن چه عوارضی را ایجاد می‌کند بیایید یک دسته بندی جامع از این نوشیدنی ها داشته باشیم. نوشیدنی های الکلی در دنیا به 5 دسته اصلی تقسیم می‌شوند.

1. شراب
2. آبجو
3. لیکور
4. مشروبات تقطیری
5. نوشیدنی های ترکیبی

1- شراب‌ها (Wines)

شراب‌(Wine) یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین نوشیدنی‌های الکلی می‌باشد که از تخمیر قند موجود در میوه‌ها، به‌ویژه انگور، به دست می‌آیند. شراب‌ها طعم‌های بسیار متنوعی دارند؛ از شیرین و میوه‌ای گرفته تا خشک و تلخ و جالبه بدانید که بسته به نوع انگور، منطقه تولید و روش تخمیر، رنگ و عطر متفاوتی را ارائه می‌دهند.

همان طور که احتمالاً فهمیدید اصلی‌ترین ویژگی شراب این است که از تخمیر انگور یا میوه‌های دیگر تولید می‌شوند و معمولاً درصد الکل آن‌ها بین ۸٪ تا ۱۵٪ است.

انواع شراب

1. شراب قرمز(Red Wine): این شراب از انگور قرمزی تهیه می‌شود که طعم میوه‌ای و تانن قوی دارد. انگورهای معروف برای تولید شراب قرمز شامل کابرنه ساوینیون (Cabernet Sauvignon)، مرلو (Merlot)، پینو نوآر (Pinot Noir) و حتی انگور شانی شیراز هستند. شراب قرمز معمولاً طعم غنی و پیچیده‌ای دارد و با غذاهای گوشتی و پنیرهای قوی ترکیب خوبی ایجاد می‌کند.
2. شراب سفید (White Wine): این شراب از انگور سفید یا قرمز پوست کنده تولید می‌شود و طعمی سبک و کمی ترش دارد. انگورهای مشهور جهانی شامل شاردونه (Chardonnay)، سویینیون بلانک (Sauvignon Blanc) و ریسلینگ (Riesling) هستند و در ایران کشمش سفید یا برخی گونه‌های محلی سفید قابل استفاده‌اند. شراب سفید معمولاً با غذاهای سبک، مرغ و ماهی ترکیب خوبی دارد.
3. شراب رز (Rosé Wine): این شراب ترکیبی بین انگور قرمز و سفید است و طعمی میوه‌ای و سبک دارد. در سطح جهانی معمولاً از انگور گرناش (Grenache) و سیرا (Syrah) استفاده می‌شود. شراب رز معمولاً سرد سرو می‌شود و برای مهمانی‌ها و غذاهای سبک مناسب است.
4. شراب شیرین (Dessert Wine): این نوع شراب‌ها طعم شیرین دارند و معمولاً شکر بالا و الکل حدود ۱۵-۱۶٪ دارند. نمونه‌های معروف شامل موسکاتو (Moscato) و پورت (Port) هستند. این شراب‌ها معمولاً به عنوان دسر یا همراه با شیرینی مصرف می‌شوند.
5. شراب گازدار (Sparkling Wine): این شراب با گاز طبیعی یا مصنوعی تولید می‌شود و طعم تازه و خنکی دارد. انگورهای معروف برای تولید جهانی شامل شاردونه (Chardonnay) و پینو نوآر (Pinot Noir) هستند. این شراب‌ها معمولاً برای جشن‌ها و مراسم ویژه استفاده می‌شوند.

2- آبجو (Beer)

آبجو یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های الکلی در جهان است که از تخمیر غلاتی مانند جو یا گندم عموماً به دست می‌آید. این نوشیدنی طعم متنوعی دارد و می‌تواند سبک، تلخ، شیرین یا میوه‌ای باشد و بسته به نوع و روش تخمیر، رنگ‌های روشن تا تیره ای پیدا می کند.

همان طور که گفتیم، مهمترین ویژگی آبجو این است که از تخمیر غلات تولید می‌شود و معمولاً الکل آن بین ۳٪ تا ۱۰٪ است.

انواع آبجو

1. لاگر (Lager): آبجویی سبک و روشن که معمولاً سرد سرو می‌شود. طعم ملایم و کمی شیرین دارد و برای مصرف روزمره بسیار مناسب است.
2. آل (Ale): آبجویی با طعم غنی‌تر و میوه‌ای که معمولاً رنگ تیره‌تری نسبت به لاگر دارد. طعم پیچیده‌تر آن باعث می‌شود با غذاهای متنوع ترکیب خوبی ایجاد کند.
3. استوت و پورتر (Stout & Porter): آبجوهای تیره و تلخ با طعم شکلاتی و قهوه‌ای، معروف‌ترین نمونه آن گینس (Guinness) است. این نوع آبجو غنی و سنگین است و برای علاقه‌مندان به طعم‌های عمیق مناسب است.
4. آبجوی گندم (Wheat Beer): آبجویی سبک و کمی ترش با طعمی میوه‌ای و ادویه‌ای که معمولاً از گندم و جو تهیه می‌شود. این آبجو طراوت خاصی دارد و در روزهای گرم بسیار محبوب است.

منظور از طعم عمیق، در واقع طعم پیچیده، چندلایه و با ماندگاری طولانی در دهان است، نه اینکه فقط تلخ یا شیرین باشد.

3- لیکورها و نوشیدنی‌های تقویت‌شده (Liqueurs & Fortified Wines)

طبق تحقیقات شیمی داکس این دسته از نوشیدنی‌های الکلی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. لیکور (Liqueur): نوشیدنی‌هایی شیرین و طعم‌دار که با افزودن شکر، میوه‌ها، گیاهان یا ادویه‌ها به الکل تولید می‌شوند. مثال: آمارتو (Amaretto) با طعم بادام.
2. نوشیدنی تقویت‌شده (Fortified Wine): شراب‌هایی که با افزودن الکل مقطر (مانند براندی) قوی‌تر می‌شوند. مثال: پورت (Port Wine) که الکل بالاتر و طعمی شیرین‌تر دارد.

در واقع مهم‌ترین ویژگی لیکورها و نوشیدنی‌های تقویت‌شده این است که نسبت به شراب یا آبجو، معمولاً شیرین‌تر، غلیظ‌تر و قوی‌تر هستند و درصد الکل آن‌ها بین ۱۵٪ تا ۳۰٪ متغیر است.

انواع لیکور

1. آمارتو (Amaretto): یک لیکور ایتالیایی با طعم بادام و هسته زردآلو که شیرین و معطر است.
2. کوینترو (Cointreau): لیکوری فرانسوی با طعم پرتقال تلخ و شیرین، شفاف و پرطرفدار در کوکتل‌ها می‌باشد.
3. کرم دو کاکائو (Crème de Cacao): لیکوری شکلاتی با طعمی شیرین که معمولاً در دسرها و نوشیدنی‌های ترکیبی استفاده می‌شود.
4. پورت (Port Wine): شراب شیرین و تقویت‌شده پرتغالی که معمولاً همراه با دسر سرو می‌شود.
5. شری (Sherry): این یک شراب تقویت‌شده اسپانیاییه که در آشپزی و سرو کنار غذا کاربرد زیادی دارد.
6. ورموت (Vermouth): این شراب بوسیله برخی گیاهان و ادویه جات  تقویت و معطرشده و پایه بسیاری از کوکتل‌های کلاسیک مثل مارتینی می‌باشد.

4- مشروبات تقطیری یا قوی (Spirits / Distilled Drinks)

این دسته از نوشیدنی‌های الکلی از طریق فرایند تقطیر تولید می‌شوند و به همین دلیل درصد الکل بالاتری نسبت به شراب و آبجو دارند. به طور کلی ما در شیمی داکس آن‌ها را به دو گروه تقسیم کردیم.

1. مشروبات صنعتی و تولید کارخانجات (Industrial Spirits): این دسته شامل نوشیدنی‌های شناخته‌شده جهانی مانند ویسکی، ودکا، جین و رم است که در کارخانه‌ها و با فرایندهای استاندارد تولید می‌شوند. هر کدام از این نوشیدنی‌ها بسته به ماده اولیه (غلات، سیب‌زمینی، نیشکر و…) و روش تقطیر، طعم و ویژگی خاص خود را دارند.
2. مشروبات سنتی و محلی با الکل بالا (Traditional / Local Spirits): در بسیاری از کشورها و مناطق، انواع نوشیدنی‌های تقطیری به صورت محلی تولید می‌شوند. برای مثال «عرق سگی» در ایران یا «راکی» در ترکیه از جمله نمونه‌های سنتی هستند که به روش بومی تهیه شده و معمولاً درصد الکل بالایی دارند.

در واقع مهم‌ترین ویژگی مشروبات تقطیری این است که به دلیل فرایند تقطیر، غلظت الکل بسیار بالاتری دارند (معمولاً بین ۳۵٪ تا ۵۰٪ و گاهی بیشتر) و اثرات آن‌ها روی بدن شدیدتر و سریع‌تر از دیگر نوشیدنی‌های الکلی است.

انواع مشروبات تقطیری

1. ویسکی (Whiskey/Whisky): نوشیدنی‌ای مقطر از غلات تخمیرشده (مانند جو و ذرت) که معمولاً در بشکه‌های بلوط ذخیره می‌شود. بسته به نوع، می‌تواند طعمی دودی، شیرین یا غنی داشته باشد. انواع معروف آن شامل ویسکی اسکاتلندی، ایرلندی، بوربن و کانادایی است.
2. ودکا (Vodka): نوشیدنی بی‌رنگ و تقریباً بی‌بو که اغلب از غلات یا سیب‌زمینی تهیه می‌شود. ودکا یکی از پرمصرف‌ترین مشروبات تقطیری در جهان است و پایه بسیاری از کوکتل‌ها به شمار می‌رود.
3. جین (Gin): مشروبی بر پایه ودکا یا گندم که با عصاره جونیپر (عرعر کوهی) و گیاهان معطر طعم‌دهی می‌شود. جین رایحه‌ای گیاهی و تازه دارد و در کوکتل‌ها بسیار پرکاربرد است.
4. رم (Rum): نوشیدنی‌ای که از شکر یا ملاس نیشکر تقطیر می‌شود. رم طعمی شیرین، کاراملی و گاهی میوه‌ای دارد و معمولاً با مناطق گرمسیری و کارائیب شناخته می‌شود.
5. تکیلا (Tequila): مشروب تقطیری سنتی مکزیک که از گیاه آگاو آبی تولید می‌شود. تکیلا طعمی گیاهی، تند و متمایز دارد و بخش مهمی از فرهنگ نوشیدنی‌های مکزیک است.
6. برندی و کنیاک (Brandy & Cognac): نوشیدنی‌های مقطر از تخمیر انگور که معمولاً در بشکه‌های بلوط نگهداری می‌شوند. طعم آن‌ها غنی، بلوطی و قوی است و کنیاک نوع خاصی از برندی است که تنها در منطقه خاصی از فرانسه تولید می‌شود.
7. لیکورهای تلخ و ادویه‌ای (Bitter / Amaro): دسته‌ای از نوشیدنی‌های مقطر با گیاهان و ادویه‌ها که معمولاً طعمی تلخ، معطر و شربتی دارند. این نوع بیشتر به عنوان هضم‌کننده (Digestif) بعد از غذا استفاده می‌شود.
   راکی (Rakı): مشروب سنتی ترکیه که از تقطیر انگور و افزودن طعم رازیانه یا بادیان رومی تهیه می‌شود. رنگ آن شفاف است اما با افزودن آب، سفید شیری می‌شود.
8. عرق سگی: نوشیدنی سنتی و غیررسمی ایران که به‌صورت خانگی تولید می‌شود. این نوع از انگور یا سایر میوه‌ها تقطیر می‌شود و درصد الکل بالایی دارد.
9. عرق خرما: در برخی مناطق ایران و کشورهای عربی از تقطیر خرما تولید می‌شود. این نوشیدنی طعمی شیرین و میوه‌ای دارد.
10. سوچو (Soju): مشروب سنتی کره‌ای که از برنج یا سیب‌زمینی تهیه می‌شود و درصد الکل آن معمولاً کمتر از ودکا است اما هنوز در دسته مشروبات تقطیری قرار می‌گیرد.
11. ساچه (Sake): نوشیدنی سنتی ژاپنی که از برنج تخمیرشده تهیه می‌شود و گاهی برای افزایش غلظت، تقطیر نیز می‌شود.

5- نوشیدنی‌های ترکیبی و کوکتل‌ها (Cocktails & Mixed Drinks)

این دسته از نوشیدنی‌ها در واقع ترکیبی از یک یا چند نوع مشروب الکلی با مواد دیگر مثل آبمیوه، سودا، قهوه یا حتی خامه هستند. کوکتل‌ها معمولاً برای ایجاد طعم‌های متنوع، زیبا و جذاب تهیه می‌شوند. همان طور که احتمالاً مهم‌ترین ویژگی نوشیدنی‌های ترکیبی و کوکتل‌ها این است که امکان بی‌نهایت تنوع در طعم، رنگ و شکل سرو دارند و همین باعث محبوبیت بالای آن‌ها در سراسر جهان شده است.

انواع نوشیدنی‌های ترکیبی

1. مارتینی (Martini): کوکتلی کلاسیک که معمولاً از جین و ورموت تهیه می‌شود و با زیتون یا پوست لیمو تزئین می‌گردد. این نوشیدنی یکی از نمادین‌ترین کوکتل‌های جهان است.
2. مِموسا (Mimosa): ترکیبی سبک و محبوب از شامپاین و آب پرتقال که بیشتر در وعده‌های صبحانه و برانچ سرو می‌شود. طعم شیرین و گازدار آن باعث محبوبیتش در مهمانی‌هاست.
3. موهیتو (Mojito): کوکتلی کوبایی با پایه رم سفید، لیموترش، شکر، نعناع تازه و آب گازدار. طعم خنک و تازه‌ای دارد و در روزهای گرم بسیار پرطرفدار است.
4. مارگاریتا (Margarita): نوشیدنی معروف مکزیکی با ترکیب تکیلا، لیموترش و لیکور پرتقالی (مثل کوینترو). معمولاً در لیوان لبه‌نمکی سرو می‌شود و طعمی ترش و تند دارد.
5. لانگ درینک‌ها (Long Drinks): دسته‌ای از نوشیدنی‌های ترکیبی سبک که با الکل و نوشیدنی‌های غیرالکلی رقیق می‌شوند. نمونه‌های رایج آن شامل رم با کولا، ودکا با آب پرتقال یا جین با تونیک است. این نوشیدنی‌ها معمولاً حجم بیشتری دارند و برای مصرف آرام‌تر طراحی شده‌اند.

این مطلب بزودی آپدیت می شود.