همه چیز درباره گیاه مورد
گیاه مورد یکی از پرخاصیت‌ترین گیاهان دارویی و زینتی است که از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف برای زیبایی، سلامتی و حتی مراسم مذهبی کاربرد داشته است. برگ مورد منبعی غنی از ترکیبات مفید برای پوست، مو و سیستم تنفسی هستند. از روغن مورد در محصولات آرایشی، دارویی و عطرسازی استفاده می‌شود و خاصیت ضدباکتری و ضدالتهابی آن باعث شده در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
به‌طور خلاصه، گیاه مورد ترکیبی از زیبایی، سلامت و آرامش در دل طبیعت است. ما امروز در شیمی داکس قصد داریم همه چیز درباره گیاه مورد را بررسی کنیم و به تمام سوالات شما درباره خواص، ترکیبات و کاربردهای آن پاسخ دهیم. پس با ما همراه باشید تا ببینیم گیاه مورد چیست و چه خواصی دارد؟
گیاه مورد چیست؟
گیاه مورد که با نام علمی Myrtus communis شناخته می‌شود، درختچه‌ای همیشه‌سبز از خانواده‌ی موردیان(Myrtaceae) است که بوی خوش و برگ‌های سبز براق آن شهرت زیادی دارد. مورد دارای برگ‌های کوچک، گل‌های سفید و میوه‌های آبی یا سیاه‌رنگ است که همگی حاوی ترکیبات مفیدی برای بدن هستند. راستی تا یادم نرفته باید بگم که نام دیگر گیاه مورد، مورت می‌باشد.
| عنوان | مقدار |
|---|---|
| نام | گیاه مورد |
| نام علمی | Myrtus communis |
| نام‌های دیگر گیاه مورد | مورت |
| خانواده | Myrtaceae (خانواده موردیان) |
| شکل ظاهری | درختچه‌ای همیشه‌سبز، برگ‌های کوچک و براق، گل‌های سفید و میوه‌های آبی/سیاه |
| زیستگاه | نواحی مدیترانه‌ای؛ مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، جنوب ایران |
| قسمت‌های مورد استفاده | برگ، گل، میوه و اسانس/روغن |
| مهمترین ترکیبات شیمیایی | آنتی‌اکسیدان‌ها، فلاونوئیدها (میریستین، کوئرستین)، سینئول، میرتنول، پینن، لینالول، تانن، ویتامین C، اسیدهای چرب |
| خواص اصلی | ضدباکتری، ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدان، آرام‌بخش، کمک به سلامت پوست و مو |
| کاربردها | استفاده در محصولات آرایشی، عطرسازی، طب سنتی، دمنوش و روغن‌های مو |
| نحوه مصرف متداول | دمنوش، روغن مو (محلول رقیق)، استعمال موضعی در محصولات آرایشی |
| شرایط نگهداری/کاشت | نور مستقیم تا نیم‌سایه، خاک زهکشی‌شده، آبیاری منظم اما غیرغرقابی |
| موارد احتیاط | مصرف بیش‌ازحد اسانس‌ها خطرناک است؛ در دوران بارداری و شیردهی با پزشک مشورت شود؛ تست حساسیت پوستی قبل از مصرف موضعی |
| منابع/ارجاع | مطالعات گیاه‌درمانی، متون طب سنتی و منابع علمی (قابل افزودن) |
مهم ترین ترکیبات شیمیایی گیاه مورد کدام است؟
بر اساس پژوهش‌های مختلف، گیاه مورد سرشار از ترکیبات ارزشمند گیاهی است. در ساختار آن، مقادیر قابل توجهی آنتی‌اکسیدان، فلاونوئیدهایی مانند میریستین و کوئرستین، و ترکیباتی از جمله سینئول، میرتنول، پینن، ژرانیول، لینالول و کامفن وجود دارد.
علاوه بر این، در برگ و میوه مورد موادی مانند تانن، ویتامین C، اسانس‌های طبیعی، رزین‌ها، اسیدهای چرب اولئیک، لینولئیک و پالمیتیک، همچنین قندهای طبیعی و اسیدهای آلی مانند مالیک و سیتریک یافت می‌شود.
تاریخچه گیاه مورد
یادم میاد اولین بار که داشتم درمورد گیاه مورد مطلبی میخواندم، بیشترین بخشی که نظر من رو خیلی به خودش جلب کرد، تاریخچه این گیاه بود. میخواهم یه سری از ان نکات جالب را با شما به اشتراک بگذارم، مطمئنم که شما هم عاشقش می‌شوید.
در نوشته‌های بقراط از گیاه مورد به‌عنوان گیاهی با خاصیت ضدالتهابی و شفابخش یاد شده است. در دوران یونان باستان، این گیاه نماد عشق و زیبایی بود و در بسیاری از جشن‌ها و مراسم‌ها از آن استفاده می‌کردند. همچنین رومیان باستان باور داشتند که نوشیدن چای مورد، فرد را در نظر معشوق زیباتر جلوه می‌دهد! به همین دلیل، شاخه‌های مورد را جلوی در خانه‌های خود می‌پاشیدند تا عشق و برکت همیشه در خانه‌شان جاری باشد.
11 خاصیت معجزه آسای گیاه مورد برای سلامتی
مورت یکی از گیاهان دارویی ارزشمند و کمتر شناخته‌شده‌ای است که فواید فراوانی برای بدن دارد. از بهبود سلامت پوست و مو گرفته تا پیشگیری از بیماری‌های مزمن و تقویت سیستم ایمنی، مورد تقریباً در هر بخش از بدن نقش مثبتی ایفا می‌کند. چه آن را به‌صورت دمنوش مصرف کنید، چه از روغن یا پودر آن استفاده کنید، ترکیبات فعال موجود در این گیاه به بدن کمک می‌کنند سالم‌تر و شاداب‌تر بماند. در ادامه با مهمترین خواص درمانی و کاربردهای گیاه مورد آشنا می‌شویم.
۱. پیشگیری از سرطان
یکی از چشمگیرترین خواص گیاه مورد، توانایی آن در پیشگیری از بروز انواع سرطان است. وجود مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند کوئرستین، میریستین، تانن و کاتچین، به خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. این ترکیبات خاصیت ضدسرطانی و ضد‌موتاژنیک دارند و طبق برخی تحقیقات، ممکن است باعث کاهش رشد سلول‌های سرطانی به‌ویژه در سرطان پروستات و پستان شوند.
۲. کمک به سلامت قلب
گیاه مورد منبعی غنی از فلاونوئیدها است که به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کنند. این ترکیبات با کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و جلوگیری از تجمع چربی در دیواره رگ‌ها، احتمال بروز بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهند. مصرف منظم دمنوش مورد می‌تواند در پیشگیری از تصلب شرایین و تقویت عملکرد سیستم گردش خون مؤثر باشد.
۳. درمان و جلوگیری از ریزش مو
در طب سنتی، مورد یکی از بهترین گیاهان برای تقویت مو شناخته می‌شود. پودر برگ مورد معمولاً همراه با حنا، سدر و روغن کنجد ترکیب می‌شود تا ریزش مو را کاهش دهد و به رشد موهای جدید کمک کند. روغن مورد با خاصیت ضدقارچ و ضدالتهاب خود، پوست سر را از عفونت‌ها و شوره محافظت می‌کند و جریان خون را در پوست سر افزایش می‌دهد. نتیجه‌ی این فرآیند، تقویت فولیکول‌ها، کاهش ریزش و حتی تأخیر در سفید شدن موها است.
۴. بهبود سلامت پوست و رفع آکنه
یکی از کاربردهای رایج گیاه مورد، درمان مشکلات پوستی مانند آکنه، تبخال و التهاب‌های پوستی است. اسانس و پودر برگ مورد دارای خاصیت ضدباکتریایی و ضدویروسی هستند و می‌توانند رشد میکروب‌ها را مهار کنند. برای استفاده خانگی، می‌توانید پودر برگ خشک‌شده را با کمی آب مخلوط کرده و به‌صورت ماسک روی نواحی دارای جوش یا تبخال بمالید. همچنین ترکیب پودر مورد با پودر سدر باعث روشن‌تر و شفاف‌تر شدن پوست می‌شود.
۵. کمک به کنترل قند خون و دیابت
گیاه مورد به دلیل داشتن ترکیبات فلاونولی و مواد فرار، در تنظیم سطح قند خون نقش دارد. مصرف دمنوش یا دم‌کرده‌ی مورد می‌تواند به کاهش قند خون و پیشگیری از بروز دیابت کمک کند. این خاصیت به‌ویژه برای افرادی که در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند، مفید است و می‌تواند بخشی از یک برنامه‌ی تغذیه‌ای سالم باشد.
۶. تقویت سیستم ایمنی بدن
از گذشته تا امروز، مورد به عنوان گیاهی ضدباکتری و ضدانگل شناخته می‌شود. مصرف منظم آن، توان بدن برای مقابله با عوامل بیماری‌زا را افزایش می‌دهد. در فصول سرد سال، استفاده از دمنوش مورد می‌تواند در پیشگیری از سرماخوردگی، آنفلوآنزا و عفونت‌های تنفسی مؤثر باشد و به تقویت سیستم ایمنی کمک کند.
۷. حمایت از سلامت کلیه‌ها
گیاه مورد خاصیت ادرارآور طبیعی دارد و به دفع سموم از بدن کمک می‌کند. این گیاه با تحریک کلیه‌ها و افزایش حجم ادرار، در درمان عفونت‌های ادراری، التهاب و حتی سنگ کلیه مفید است. مصرف دمنوش مورد به پاکسازی سیستم ادراری کمک کرده و عملکرد کلیه‌ها را بهبود می‌بخشد.
۸. بهبود عملکرد تنفسی
روغن یا اسانس گیاه مورد در رایحه‌درمانی (Aromatherapy) برای بهبود مشکلات تنفسی مانند آسم و برونشیت کاربرد دارد. بخور یا استنشاق بخار حاوی اسانس مورد می‌تواند باعث باز شدن مجاری تنفسی، کاهش التهاب گلو و ایجاد احساس آرامش شود. همچنین به تسکین سرفه، گرفتگی بینی و سوزش گلو کمک می‌کند.
۹. تنظیم ترشح هورمون‌ها
گیاه مورد تأثیر مثبتی بر عملکرد غدد درون‌ریز دارد و می‌تواند به تعادل هورمون‌های بدن کمک کند. این خاصیت به‌ویژه برای بانوان مفید است، زیرا باعث تنظیم ترشح هورمون‌های زنانه، تقویت تخمدان‌ها و بهبود باروری می‌شود. همچنین تأثیر آن بر غده تیروئید، به حفظ تعادل متابولیسم بدن کمک می‌کند.
۱۰. خاصیت ضدعفونی‌کننده و آنتی‌باکتریال
مورد یکی از گیاهان ضدعفونی‌کننده‌ی طبیعی است. عصاره و اسانس آن می‌توانند از رشد باکتری‌ها جلوگیری کرده و روند بهبود زخم‌ها را تسریع کنند. به همین دلیل از قدیم از برگ و روغن مورد برای پاکسازی زخم‌ها، درمان عفونت‌های پوستی و ضدعفونی محیط استفاده می‌شده است.
۱۱. خاصیت آرام‌بخش و کاهش استرس
یکی از خواص کمتر شناخته‌شده‌ی مورد، اثر آرام‌بخش و ضداضطراب آن است. رایحه‌ی طبیعی و ملایم مورد می‌تواند به کاهش تنش‌های عصبی، بهبود کیفیت خواب و افزایش تمرکز کمک کند. استفاده از چند قطره اسانس مورد در دستگاه بخور یا وان حمام، تأثیری آرام‌کننده و تسکین‌دهنده بر ذهن و بدن دارد.
سایر خواص معجزه آسای گیاه مورد
در ادامه برخی دیگه از خواص این گیاه باستانی را با هم بررسی می کنیم.
- درمان زخم‌ها و جلوگیری از عفونت‌های پوستی
- کمک به درمان سرفه‌های مزمن و مشکلات تنفسی
- بهبود عملکرد کبد و کمک به سم‌زدایی طبیعی بدن
- تسکین دردهای عضلانی و اسپاسم‌ها
- پیشگیری از بروز آلزایمر و ضعف حافظه
- افزایش انرژی و کاهش خستگی بدن
- بهبود اگزما، خارش و التهاب‌های پوستی
- حفظ سلامت لثه و دهان به‌دلیل خاصیت ضدباکتریایی
- درمان سوختگی‌های سطحی و ترمیم پوست آسیب‌دیده
- پیشگیری از بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس
- کمک به درمان بیماری صرع و کاهش حملات عصبی
- تسکین کمردرد و دردهای مفصلی
- رفع نفخ معده و بهبود عملکرد دستگاه گوارش
- کمک به درمان افسردگی و ایجاد حس آرامش
- تقویت حافظه و تمرکز ذهنی
- رفع قارچ‌های پوستی و ناخنی
- بهبود احتقان بینی و التهابات مجاری تنفسی
- تقویت بینایی و محافظت از شبکیه چشم در برابر استرس اکسیداتیو
- کمک به بهبود روماتیسم مفصلی
- پیشگیری از واکنش‌های آلرژیک و حساسیت‌های فصلی
طریقه مصرف گیاه مورد
گیاه مورد یکی از گیاهان دارویی ارزشمند با فواید متعدد برای سلامت بدن است. این گیاه با داشتن ترکیبات فعال و مؤثر، می‌تواند به بهبود وضعیت عمومی بدن و پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها کمک کند. هرچند بسیاری از مردم هنوز با تمام خواص شگفت‌انگیز آن آشنا نیستند، اما باید گفت که مورد در هر شکلی که مصرف شود تأثیرات قابل توجهی بر سلامت پوست، مو و سیستم ایمنی بدن دارد.
باید بدانید که گیاه مورد را به سه حالت عمدتا مصرف می کنند:
- دمنوش
- پودر
- روغن
روش تهیه دمنوش مورد در منزل
برای تهیه دمنوش مورد، کافی است یک قاشق چای‌خوری از برگ خشک‌شده گیاه مورد را در یک فنجان آب جوش بریزید. درب ظرف را بگذارید و اجازه دهید حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دم بکشد تا مواد مؤثره آن آزاد شود. سپس دمنوش را صاف کرده و می‌توانید در صورت تمایل با کمی عسل طبیعی میل کنید. این نوشیدنی خوش‌عطر و آرام‌بخش، بهترین گزینه برای عصرهای آرام و خستگی روزانه ما ایرانی ها در این روزهای پر تنش است.
فواید دمنوش گیاه مورد
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- بهبود عملکرد دستگاه تنفسی
- کمک به سلامت پوست و مو
- کاهش التهاب و دردهای عضلانی
- آرامش اعصاب و بهبود کیفیت خواب
- تنظیم قند خون و سلامت قلب
- پاکسازی بدن از سموم
روغن مورد و طریقه مصرف آن برای مو
روغن مورد یکی از محبوب‌ترین فرآورده‌های این گیاه است که تأثیر فوق‌العاده‌ای در رشد، تقویت و افزایش ضخامت موها دارد. برای استفاده، مقدار کمی از روغن را کف دست بریزید و روی پوست سر ماساژ دهید تا کاملاً جذب شود. سپس اجازه دهید حداقل ۲ ساعت (یا بهتر است یک شب تا صبح) روی مو بماند و بعد با شامپوی ملایم بشویید.
استفاده هفتگی از روغن مورد باعث افزایش جریان خون در پوست سر، جلوگیری از سفید شدن زودرس موها و حفظ رطوبت طبیعی آن می‌شود. برای نتیجه بهتر، می‌توانید روغن مورد را با چند قطره روغن کنجد یا روغن نارگیل ترکیب کنید تا اثر نرم‌کنندگی و تغذیه‌کنندگی آن بیشتر شود.
استفاده مستقیم از روغن غلیظ مورد روی پوست ممکن است در برخی افراد باعث تحریک یا حساسیت پوستی شود، بنابراین پیش از مصرف بهتر است تست حساسیت روی بخش کوچکی از پوست انجام گیرد.
نحوه استفاده از پودر مورد برای مو
پودر برگ مورد یکی از مؤثرترین ترکیبات طبیعی برای تقویت مو و جلوگیری از ریزش آن است. برای استفاده، می‌توانید دو قاشق غذاخوری پودر مورد را با کمی آب گرم یا گلاب مخلوط کنید تا حالت خمیری پیدا کند. سپس این خمیر را روی پوست سر و ساقه موها بمالید و حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید. بعد از آن با آب ولرم و شامپوی ملایم موهای خود را بشویید.
استفاده منظم از این ماسک گیاهی باعث تقویت ریشه مو، درخشندگی بیشتر و کاهش شوره‌ی سر می‌شود. همچنین می‌توانید برای افزایش اثر، مقدار کمی پودر سدر یا حنا به ترکیب اضافه کنید.
خطرات و عوارض مصرف گیاه مورد
اگرچه گیاه مورد در حالت طبیعی و در مقدار متعادل کاملاً بی‌خطر است، اما مصرف زیاد یا نادرست آن می‌تواند باعث بروز برخی مشکلات شود. استفاده بیش از حد از اسانس یا دمنوش مورد ممکن است موجب تحریک معده، تهوع، سرگیجه یا سردرد شود. همچنین افرادی که به گیاهان معطر یا ترکیبات اسانسی حساسیت دارند، بهتر است قبل از مصرف مورد با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنند.
توجه کنید که زنان باردار و شیرده نیز باید از مصرف خودسرانه گیاه یا روغن مورد خودداری کنند، زیرا ترکیبات فعال موجود در آن می‌تواند بر هورمون‌ها یا انقباضات رحمی تأثیر بگذارد.
پرورش و نگهداری گیاه مورد در خانه یا باغچه
گیاه مورد یکی از زیباترین و خوش‌عطرترین گیاهان همیشه‌سبز است که نگهداری از آن در خانه یا باغچه، علاوه بر زیبایی، حس طراوت و آرامش خاصی به فضا می‌بخشد. مورد در شرایط آب‌وهوایی معتدل و گرمسیری بهترین رشد را دارد و به نور زیاد، خاک سبک و زهکشی خوب نیاز دارد. اگر قصد دارید این گیاه را در گلدان پرورش دهید، حتماً گلدانی با سوراخ‌های مناسب برای خروج آب انتخاب کنید تا ریشه‌ها دچار پوسیدگی نشوند.
آبیاری گیاه مورد باید منظم اما با دقت باشد؛ خاک نباید همیشه خیس بماند، بلکه بهتر است زمانی آبیاری کنید که سطح خاک کمی خشک شده باشد. این گیاه به نور مستقیم خورشید علاقه دارد، اما در روزهای خیلی گرم تابستان، قرار دادن آن در سایه‌روشن یا نیم‌سایه بهتر است. برای رشد بهتر، می‌توانید هر دو ماه یک‌بار از کودهای طبیعی یا ورمی‌کمپوست استفاده کنید.
اگر مورد را در باغچه می‌کارید، بهتر است مکان کاشت آن آفتاب‌گیر و دارای خاکی با ترکیب شن و خاک‌برگ باشد. هرس سالیانه در فصل بهار کمک می‌کند گیاه فرم زیباتری پیدا کند و شاخ و برگ‌های تازه‌تری بدهد. با مراقبت منظم و آبیاری به‌موقع، گیاه مورد شما سال‌ها سبز و شاداب باقی خواهد ماند و عطر دل‌انگیزش فضای خانه یا باغ را پر می‌کند.
کاربردهای گیاه مورد در صنایع
راستش حیفم آمد که این مطلب بنویسوم ولی به کاربردهای گیاه مورد اشاره نکنم. بیایید با هم با 5 تا از مهمترین کاربردهای گیاه مورد در صنایع مختلف آشنا شویم.
صنعت داروسازی
یکی از مهمترین کاربردهای گیاه مورد در صنعت داروسازی است. از برگ، گل و اسانس مورد برای تولید داروهای گیاهی ضدالتهاب، ضدباکتری و ضدویروس استفاده می‌شود. ترکیبات موجود در این گیاه در ساخت داروهای گیاهی برای درمان عفونت‌های تنفسی، زخم‌ها، التهابات پوستی، و حتی برخی اختلالات گوارشی کاربرد دارند. همچنین عصاره مورد در داروهای تقویت مو، آرام‌بخش و ضدسرفه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صنعت آرایشی و بهداشتی
اسانس و روغن گیاه مورد در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی مانند شامپو، کرم، لوسیون و صابون به کار می‌رود. خاصیت ضدقارچ و ضدالتهابی این گیاه باعث می‌شود در محصولات مخصوص پوست‌های حساس یا چرب بسیار مفید باشد. همچنین در شامپوهای ضدریزش و تونیک‌های گیاهی برای تقویت مو از اسانس مورد استفاده می‌شود، چون باعث افزایش جریان خون در پوست سر و در نتیجه رشد موها می‌گردد.
صنایع غذایی و نوشیدنی
در برخی کشورها از اسانس گیاه مورد برای طعم‌دهی طبیعی به خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. اسانس مورد عطری مطبوع و خنک دارد که در تولید آب‌نبات‌ها، آدامس‌ها و حتی برخی نوشیدنی‌های گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر طعم‌دهی، ترکیبات ضدباکتری مورد به ماندگاری بیشتر مواد غذایی نیز کمک می‌کند.
صنایع عطرسازی و خوشبوکننده‌ها
رایحه خاص و دل‌نشین برگ‌های مورد باعث شده این گیاه در صنعت عطرسازی جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. اسانس مورد یکی از ترکیبات پایه در بسیاری از عطرها، اسپری‌ها و خوشبوکننده‌های خانگی است. بوی آن حالتی آرامش‌بخش و مطبوع دارد و معمولاً برای ساخت عطرهای طبیعی یا ترکیب با اسانس‌هایی مثل اسطوخودوس و رز به کار می‌رود.
صنعت شوینده‌ها و محصولات طبیعی
از عصاره و اسانس گیاه مورد در تولید شوینده‌های طبیعی، صابون‌های گیاهی و مواد ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود. خاصیت ضدباکتریایی این گیاه باعث می‌شود محصولات حاوی آن علاوه بر تمیزی، خاصیت مراقبتی برای پوست نیز داشته باشند.
نتیجه گیری
امروز در این مطلب از شیمی داکس یاد گرفتیم که گیاه مورد نه تنها یک گیاه زینتی و خوش‌عطر است، بلکه خواص درمانی و کاربردهای فراوانی در سلامت، زیبایی و صنایع مختلف دارد. این گیاه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی، بهبود پوست و مو، کمک به سلامت قلب و حتی پیشگیری از برخی بیماری‌ها کمک کند.
