نماد شیمیایی عناصر چیست و چه کاربردی دارد؟

اگر تا حالا نگاهی به جدول تناوبی عناصر انداخته باشید، احتمالاً متوجه شدهاید که هر عنصر شیمیایی با یک یا دو حرف انگلیسی مشخص شده و این حروف در واقع همان نمادهای شیمیایی هستند که به دانشمندان و دانشآموزان کمک میکنند تا عناصر را راحتتر بشناسند و فرمولهای شیمیایی را بنویسند.
در واقع جدول تناوبی، دنیای منظم و جذابی از عناصر است که هر خانهاش داستانی دارد و هر نمادش، نمایندهی یک مادهی خاص در جهان هستی است. ما امروز در شیمی داکس قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم که نماد شیمیایی عناصر چیست و چه کاربردی دارد؟ البته اگر حافظه خوبی داشته باشید، می دانید که شما اولین بار با سوال نماد شیمیایی چیست؟ در علوم هشتم مواجه شدید، ما در ادامه این مطلب سعی کردیم توضیحات کامل و جامع تری بدهیم، پس مثل همیشه تا پایان این مطلب با شیمی داکس همراه باشید.
نماد شیمیایی عناصر چیست؟
نماد شیمیایی(Chemical symbol) در واقع نشانهای کوتاه و جهانی برای شناسایی عناصر مختلف است. همان طور که میدانید، هر عنصر در جدول تناوبی یک نماد ویژه دارد که معمولاً از حروف اول نام لاتین یا انگلیسی آن گرفته شده است. برای مثال در ادامه چندتا از مهمترین نمادهای شیمیایی عناصر را با هم بررسی میکنیم.
- O نماد شیمیایی اکسیژن (Oxygen) است.
- S نماد شیمیایی گوگرد (Sulfur) است.
- P نماد شیمیایی فسفر (Phosphorus) است.
- K نماد شیمیایی پتاسیم (Potassium) است.
- N نماد شیمیایی نیتروژن (Nitrogen) است.
- Cl نماد شیمیایی کلر (Chlorine) است.
در واقع هدف از ایجاد نمادهای شیمیایی این است که در نوشتن فرمولها، معادلات و واکنشهای شیمیایی، به جای نامهای طولانی از علائم کوتاه و استاندارد استفاده شود. این روش باعث میشود زبان شیمی در سراسر دنیا یکسان و قابل فهم باشد.
نحوه نوشتن نماد شیمیایی عناصر
شاید خیلی از شما که این مطلب میخوانید، تا الان به این نکته توجه نکرده باشید. اولین و مهمترین قدم در یادگیری درس شیمی، یادگرفتن اصول و نوشتن صحیح نمادهای شیمیایی است. اصولی که به نظرم باید قبل از یادگیری این مبحث به شما در مدارس آموزش داده شود.
- اگر نماد شیمیایی از یک حرف تشکیل شده باشد، آن حرف همیشه به صورت بزرگ (Capital) نوشته میشود. برای مثال، H نماد شیمیایی هیدروژن(Hydrogen) و C نماد کربن(Carbon) است.
- اما اگر نماد شیمیایی از دو حرف تشکیل شده باشد، فقط حرف اول بزرگ و حرف دوم کوچک نوشته میشود. مثلاً Na برای سدیم(Sodium)، Fe برای آهن(Iron) و Cl برای کلر(Chlorine) به کار میرود.
اهمیت نمادهای شیمیایی و کاربردهای آنها
نمادهای شیمیایی بیش از اینکه صرفاً کوتاهنویسی نام عناصر باشند، ابزار اصلی ارتباط در شیمی هستند. با استفاده از این نمادها، دانشمندان میتوانند ترکیبات و واکنشهای شیمیایی را به صورت دقیق و ساده بیان کنند، بدون آنکه طولانینویسی یا ترجمهی نام عناصر لازم باشد. به علاوه، نمادها در جدول تناوبی، معادلات شیمیایی، فرمولهای مواد و پژوهشهای علمی کاربرد دارند و امکان انجام محاسبات، مقایسه نتایج آزمایشگاهی و انتشار یافتهها را در سطح جهانی فراهم میکنند. در صنایع مختلف، از جمله داروسازی، پتروشیمی، رنگسازی و تولید مواد غذایی، استفاده از نمادهای شیمیایی دقیق، امنیت و دقت کار را تضمین میکند
فهرست عناصر بر پایه نماد شیمیایی
در ادامه برای درک بهتر شما عزیزان، 118 عنصر شیمیایی موجود را به همراه نماد شیمیایی، نام لاتین و… آوردیم.
| ردیف | نام عنصر | نماد | عدد اتمی | عدد جرمی | نام لاتین | نماد یونی (حالتهای رایج) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | هیدروژن | H | 1 | 1.008 | Hydrogen | H⁺, H⁻ (در ترکیبات) |
| 2 | هلیوم | He | 2 | 4.0026 | Helium | — (گاز نجیب) |
| 3 | لیتیوم | Li | 3 | 6.94 | Lithium | Li⁺ |
| 4 | بریلیم | Be | 4 | 9.0122 | Beryllium | Be²⁺ |
| 5 | بور | B | 5 | 10.81 | Boron | B³⁻ (در بورها), B⁰ (عنصر) |
| 6 | کربن | C | 6 | 12.011 | Carbon | C⁴⁻ (در کاربیدها), C⁰ |
| 7 | نیتروژن | N | 7 | 14.007 | Nitrogen | N³⁻, NO₃⁻ (آنیونهای رایج) |
| 8 | اکسیژن | O | 8 | 15.999 | Oxygen | O²⁻, O₂ (مولکولی) |
| 9 | فلوئور | F | 9 | 18.998 | Fluorine | F⁻ |
| 10 | نئون | Ne | 10 | 20.180 | Neon | — (گاز نجیب) |
| 11 | سدیم | Na | 11 | 22.990 | Natrium | Na⁺ |
| 12 | منیزیم | Mg | 12 | 24.305 | Magnesium | Mg²⁺ |
| 13 | آلومینیوم | Al | 13 | 26.982 | Aluminium | Al³⁺ |
| 14 | سیلیکون | Si | 14 | 28.085 | Silicon | Si⁴⁺, SiO₄⁴⁻ (در سیلیکاتها) |
| 15 | فسفر | P | 15 | 30.974 | Phosphorus | P³⁻, PO₄³⁻ |
| 16 | گوگرد | S | 16 | 32.06 | Sulfur | S²⁻, SO₄²⁻ |
| 17 | کلر | Cl | 17 | 35.45 | Chlorine | Cl⁻ |
| 18 | آرگون | Ar | 18 | 39.948 | Argon | — (گاز نجیب) |
| 19 | پتاسیم | K | 19 | 39.098 | Kalium | K⁺ |
| 20 | کلسیم | Ca | 20 | 40.078 | Calcium | Ca²⁺ |
| 21 | اسکاندیم | Sc | 21 | 44.956 | Scandium | Sc³⁺ |
| 22 | تیتانیوم | Ti | 22 | 47.867 | Titanium | Ti²⁺, Ti⁴⁺ |
| 23 | وانادیم | V | 23 | 50.942 | Vanadium | V²⁺, V³⁺, V⁵⁺ |
| 24 | کروم | Cr | 24 | 51.996 | Chromium | Cr²⁺, Cr³⁺ |
| 25 | منگنز | Mn | 25 | 54.938 | Manganese | Mn²⁺, Mn⁴⁺ |
| 26 | آهن | Fe | 26 | 55.845 | Ferrum | Fe²⁺, Fe³⁺ |
| 27 | کبالت | Co | 27 | 58.933 | Cobalt | Co²⁺, Co³⁺ |
| 28 | نیکل | Ni | 28 | 58.693 | Nickel | Ni²⁺ |
| 29 | مس | Cu | 29 | 63.546 | Cuprum | Cu⁺, Cu²⁺ |
| 30 | روی | Zn | 30 | 65.38 | Zinc | Zn²⁺ |
| 31 | گالیوم | Ga | 31 | 69.723 | Gallium | Ga³⁺ |
| 32 | ژرمانیم | Ge | 32 | 72.630 | Germanium | Ge⁴⁺ |
| 33 | آرسنیک | As | 33 | 74.922 | Arsenic | As³⁻, As³⁺ (بسته به ترکیب) |
| 34 | سلنیوم | Se | 34 | 78.971 | Selenium | Se²⁻, SeO₃²⁻ |
| 35 | برم | Br | 35 | 79.904 | Bromine | Br⁻ |
| 36 | کریپتون | Kr | 36 | 83.798 | Krypton | — (گاز نجیب) |
| 37 | روبیدیوم | Rb | 37 | 85.468 | Rubidium | Rb⁺ |
| 38 | استرانسیم | Sr | 38 | 87.62 | Strontium | Sr²⁺ |
| 39 | ایتریم | Y | 39 | 88.906 | Yttrium | Y³⁺ |
| 40 | زیرکونیوم | Zr | 40 | 91.224 | Zirconium | Zr⁴⁺ |
| 41 | نیوبیم | Nb | 41 | 92.906 | Niobium | Nb⁵⁺ |
| 42 | مولیبدن | Mo | 42 | 95.95 | Molybdenum | Mo³⁺, Mo⁶⁺ |
| 43 | تکنِتیوم | Tc | 43 | (98) | Technetium | Tc⁷⁺ … (حالتهای مختلف) |
| 44 | روتنیوم | Ru | 44 | 101.07 | Ruthenium | Ru³⁺, Ru⁴⁺ |
| 45 | رودیوم | Rh | 45 | 102.91 | Rhodium | Rh³⁺ |
| 46 | پالادیوم | Pd | 46 | 106.42 | Palladium | Pd²⁺ |
| 47 | نقره | Ag | 47 | 107.87 | Argentum | Ag⁺ |
| 48 | کادمیوم | Cd | 48 | 112.41 | Cadmium | Cd²⁺ |
| 49 | ایندیوم | In | 49 | 114.82 | Indium | In³⁺ |
| 50 | قلع | Sn | 50 | 118.71 | Stannum | Sn²⁺, Sn⁴⁺ |
| 51 | آنتیموان | Sb | 51 | 121.76 | Antimony (Stibium) | Sb³⁺, Sb⁵⁺ |
| 52 | تلوریوم | Te | 52 | 127.60 | Tellurium | Te²⁻ |
| 53 | ید | I | 53 | 126.90 | Iodine | I⁻ |
| 54 | زنون | Xe | 54 | 131.29 | Xenon | — (گاز نجیب) |
| 55 | سزیم | Cs | 55 | 132.91 | Caesium | Cs⁺ |
| 56 | باریم | Ba | 56 | 137.33 | Barium | Ba²⁺ |
| 57 | لانتان | La | 57 | 138.91 | Lanthanum | La³⁺ |
| 58 | سریوم | Ce | 58 | 140.12 | Cerium | Ce³⁺, Ce⁴⁺ |
| 59 | پراسئودیمیم | Pr | 59 | 140.91 | Praseodymium | Pr³⁺ |
| 60 | نئودیوم | Nd | 60 | 144.24 | Neodymium | Nd³⁺ |
| 61 | پرومتیوم | Pm | 61 | (145) | Promethium | Pm³⁺ |
| 62 | ساماریوم | Sm | 62 | 150.36 | Samarium | Sm²⁺, Sm³⁺ |
| 63 | اروپیوم | Eu | 63 | 151.96 | Europium | Eu²⁺, Eu³⁺ |
| 64 | گادولینیوم | Gd | 64 | 157.25 | Gadolinium | Gd³⁺ |
| 65 | تربیوم | Tb | 65 | 158.93 | Terbium | Tb³⁺ |
| 66 | دیسپروزیوم | Dy | 66 | 162.50 | Dysprosium | Dy³⁺ |
| 67 | هولمیوم | Ho | 67 | 164.93 | Holmium | Ho³⁺ |
| 68 | اربیوم | Er | 68 | 167.26 | Erbium | Er³⁺ |
| 69 | تولیم | Tm | 69 | 168.93 | Thulium | Tm³⁺ |
| 70 | ایتربیوم | Yb | 70 | 173.05 | Ytterbium | Yb²⁺, Yb³⁺ |
| 71 | لوتتیوم | Lu | 71 | 174.97 | Lutetium | Lu³⁺ |
| 72 | هافنیوم | Hf | 72 | 178.49 | Hafnium | Hf⁴⁺ |
| 73 | تانتال | Ta | 73 | 180.95 | Tantalum | Ta⁵⁺ |
| 74 | تنگستن (ولفرام) | W | 74 | 183.84 | Tungsten (Wolfram) | W⁴⁺, W⁶⁺ |
| 75 | رنیوم | Re | 75 | 186.21 | Rhenium | Re⁴⁺, Re⁷⁺ |
| 76 | اُسمیوم | Os | 76 | 190.23 | Osmium | Os⁴⁺, Os³⁺ |
| 77 | ایریدیوم | Ir | 77 | 192.22 | Iridium | Ir³⁺, Ir⁴⁺ |
| 78 | پلاتین | Pt | 78 | 195.08 | Platinum | Pt²⁺, Pt⁴⁺ |
| 79 | طلا | Au | 79 | 196.97 | Aurum | Au⁺, Au³⁺ |
| 80 | جیوه | Hg | 80 | 200.59 | Hydrargyrum | Hg²⁺, Hg₂²⁺ |
| 81 | تالیم | Tl | 81 | 204.38 | Thallium | Tl⁺, Tl³⁺ |
| 82 | سرب | Pb | 82 | 207.2 | Plumbum | Pb²⁺, Pb⁴⁺ |
| 83 | بیسموت | Bi | 83 | 208.98 | Bismuth | Bi³⁺ |
| 84 | پولونیم | Po | 84 | (209) | Polonium | Po²⁺, Po⁴⁺ |
| 85 | آستاتین | At | 85 | (210) | Astatine | At⁻, At⁺ (حالتهای مختلف) |
| 86 | رادون | Rn | 86 | (222) | Radon | — (گاز نجیب) |
| 87 | فرانسیوم | Fr | 87 | (223) | Francium | Fr⁺ |
| 88 | رادیوم | Ra | 88 | 226.03 | Radium | Ra²⁺ |
| 89 | اکتینیم | Ac | 89 | 227.03 | Actinium | Ac³⁺ |
| 90 | توریوم | Th | 90 | 232.04 | Thorium | Th⁴⁺ |
| 91 | پروتاکتینیوم | Pa | 91 | 231.04 | Protactinium | Pa⁵⁺ |
| 92 | اورانیوم | U | 92 | 238.03 | Uranium | U³⁺, U⁴⁺, UO₂²⁺ |
| 93 | نپتونیم | Np | 93 | (237) | Neptunium | Np³⁺, Np⁴⁺ |
| 94 | پلوتونیوم | Pu | 94 | (244) | Plutonium | Pu³⁺, Pu⁴⁺ |
| 95 | آمریکیم | Am | 95 | (243) | Americium | Am³⁺ |
| 96 | کوریوم | Cm | 96 | (247) | Curium | Cm³⁺ |
| 97 | برکلیوم | Bk | 97 | (247) | Berkelium | Bk³⁺ |
| 98 | کالیفرنیوم | Cf | 98 | (251) | Californium | Cf³⁺ |
| 99 | اینشتینیوم | Es | 99 | (252) | Einsteinium | Es³⁺ |
| 100 | فرمیوم | Fm | 100 | (257) | Fermium | Fm²⁺, Fm³⁺ |
| 101 | مندلیویوم | Md | 101 | (258) | Mendelevium | Md³⁺ |
| 102 | نوبلیوم | No | 102 | (259) | Nobelium | No²⁺, No³⁺ |
| 103 | لاورنسیم | Lr | 103 | (266) | Lawrencium | Lr³⁺ |
| 104 | ردرفوردیوم | Rf | 104 | (267) | Rutherfordium | Rf⁴⁺ |
| 105 | دوبنیوم | Db | 105 | (268) | Dubnium | Db⁵⁺ |
| 106 | سیبوریوم | Sg | 106 | (269) | Seaborgium | Sg⁶⁺ |
| 107 | بوهریم | Bh | 107 | (270) | Bohrium | Bh⁴⁺… |
| 108 | هاسیم | Hs | 108 | (269) | Hassium | Hs⁺… |
| 109 | میتنریوم | Mt | 109 | (278) | Meitnerium | Mt… (پرتوزای) |
| 110 | دارمستاتیوم | Ds | 110 | (281) | Darmstadtium | Ds… |
| 111 | رونتگنیوم | Rg | 111 | (282) | Roentgenium | Rg… |
| 112 | کپرنیکیوم | Cn | 112 | (285) | Copernicium | Cn… |
| 113 | نیهونیوم | Nh | 113 | (286) | Nihonium | Nh… |
| 114 | فِلارِویوم | Fl | 114 | (289) | Flerovium | Fl… |
| 115 | مسکوویوم | Mc | 115 | (289) | Moscovium | Mc… |
| 116 | لیورموریوم | Lv | 116 | (293) | Livermorium | Lv… |
| 117 | تنسین | Tc (Ts) | 117 | (294) | Tennessine | Ts… |
| 118 | اوگانسون | Og | 118 | (294) | Oganesson | Og… (گاز نجیب سنگین) |
برای عناصر دارای عدد جرمی داخل پرانتز (مثل عناصر پرتوزا و ایزوتوپی ناپایدار مثل ۱۱۶ تا ۱۱۸)، مقدار جرمی میانگین معتبر وجود ندارد و معمولاً از عدد جرمی ایزوتوپ پایدار/رایج استفاده نمیشود — به همین دلیل مقدار داخل پرانتز آمده است.
نحوه کاربرد نماد شیمیایی
همان طور که بالاتر هم اشاره کردم، بسیاری از نمادهای شیمیایی که امروزه در جدول تناوبی میبینیم، ریشه در واژههای یونانی و لاتین باستان دارند. دلیل این موضوع آن است که برخی از عناصر از دوران باستان برای بشر شناختهشده بودند و به همان نامهای کلاسیک در منابع علمی اولیه ثبت شدند. برای نمونه، Pb از واژهی لاتین Plumbum گرفته شده و به معنی سرب است. یا Hg که نماد جیوه است، از واژهی یونانی Hydrargyrum به معنای «نقرهی مایع» سرچشمه گرفته. در مقابل، عناصری مانند هلیوم (He) در دوران باستان شناخته نشده بودند و بعدها نام لاتینی جدیدی برایشان انتخاب شد.
در برخی موارد، منبع انتخاب نماد نه از زبان لاتین بلکه از زبانهای دیگر بوده است. مثلاً نماد W برای عنصر تنگستن(Wolfram) از واژهی آلمانی آن گرفته شده است. علاوه بر این، زمانی که یک عنصر تازه کشف میشود ولی هنوز نام رسمی ندارد، یک نماد موقت سهحرفی برای آن در نظر گرفته میشود. به عنوان مثال، پیش از تأیید نام رسمی هاسیوم (Hassium)، این عنصر با نماد موقت Uno و نام انیلاکتیوم(Unniloctium) شناخته میشد.
عدد اتمی چیست؟
شاید برای شما هم مثل زمانی که در نوجوانی این جدول را برای اولین بار دیدم سوال شده باشد که عدد اتمی چیست؟ عدد پروتون یا همان عدد اتمی(Atomic number) که با نماد Z هم نشان داده میشود، در واقع تعداد پروتونهای موجود در هسته یک اتم است. این عدد بسیار مهم است چون هویت هر عنصر را مشخص میکند؛ بهعنوان مثال اگر اتمی ۶ پروتون داشته باشد، بدون شک آن عنصر کربن است. قبلاً یک مطلب جامع راجب عدد اتمی نوشتیم که میتوانید آن را مطالعه کنید.

تاریخچهی نامگذاری و استفاده از نمادهای شیمیایی
جالبه بدانید که تاریخچه نامگذاری و استفاده از نمادهای شیمیایی به قرن هجدهم میلادی برمیگردد. پیش از آن، دانشمندان برای اشاره به مواد مختلف از نشانهها و علائم خاصی استفاده میکردند که بیشتر شبیه نمادهای کیمیاگری بود و نظم مشخصی نداشت. تا اینکه یونس یاکوب برتسلویوس(Jöns Jakob Berzelius)، شیمیدان سوئدی، در اوایل قرن نوزدهم سیستم جدیدی معرفی کرد که بر پایهی حروف لاتین بنا شده بود. او پیشنهاد داد که هر عنصر با یک یا دو حرف از نام لاتینش مشخص شود و این سیستم به سرعت در سراسر جهان پذیرفته شد. از آن زمان، زبان مشترک شیمی شکل گرفت و ارتباط میان دانشمندان بسیار آسانتر شد.
با گذشت زمان و پیشرفت علم، عناصر جدیدی یکی پس از دیگری کشف شدند؛ برخی از طریق واکنشهای طبیعی در زمین و برخی دیگر در آزمایشگاهها و شتابدهندههای ذرات. نام این عناصر معمولاً به افتخار دانشمندان بزرگ، مکانهای جغرافیایی یا ویژگیهای خاص عنصر انتخاب میشود. برای مثال، کوریوم(Curium) به افتخار ماری و پیر کوری و فرانسیم(Francium) به احترام کشور فرانسه نامگذاری شدهاند. این روند همچنان ادامه دارد و هر کشف تازه، صفحهی جدیدی به تاریخ شیمی و جدول تناوبی اضافه میکند.
تعیین نام عناصر شیمیایی
بد نیست این مورد را هم بدانید که نامگذاری عناصر شیمیایی بر اساس تصمیمگیری جمعی و توافق جامعهی جهانی شیمی انجام میشود. در گذشته، دربارهی برخی عناصر اختلافنظرهای طولانی وجود داشت که حتی گاهی رنگ و بوی ملیگرایانه هم به خود میگرفت و میان دانشمندان کشورهای مختلف، بهویژه آلمان و فرانسه، بحثهای فراوانی شکل میگرفت. برای ایجاد نظم در این زمینه، در اوایل قرن بیستم کمیته بینالمللی وزنهای اتمی(ICAW) تأسیس شد. پس از حدود دو دهه و با شکلگیری اتحادیه بینالمللی شیمی محض و کاربردی یا همان IUPAC در سال ۱۹۵۰، این کمیته زیرمجموعهی آن شد.
در سال ۱۹۴۹، با تغییرات ساختاری در IUPAC، مسئولیت انتخاب و تأیید نام عناصر به کمیته نامگذاری شیمی معدنی(CNIC) واگذار گردید. اما در سال ۲۰۰۱، آیوپاک این کمیتهها را منحل و وظیفهی نامگذاری را به کمیته بخش شیمی معدنی(ICDC) منتقل کرد. طبق قوانین جدید، حق پیشنهاد نام برای عنصر تازهکشفشده به خود کاشف داده میشود، ولی نام نهایی باید مورد تأیید IUPAC قرار گیرد و به گونهای انتخاب شود که در زبانهای مختلف، تفاوت تلفظ یا معنا در حداقل خودش باشد.
مراحل رسمی تأیید نام یک عنصر جدید توسط IUPAC
وقتی یک عنصر تازه کشف میشود، نام آن ابتدا توسط کاشف یا تیم پژوهشی کشفکننده پیشنهاد میگردد. سپس این نام پیشنهادی به کمیتهی IUPAC برای شیمی معدنی(ICDC) ارسال میشود تا بررسی شود که آیا نام انتخابشده با قوانین بینالمللی و استانداردهای شیمی مطابقت دارد یا خیر. پس از بررسی دقیق، این نام برای مدت کوتاهی عمومی اعلام میشود تا جامعهی علمی فرصت ارائهی بازخورد داشته باشد. اگر هیچ مخالفت یا ایرادی مطرح نشود، نام بهطور رسمی تایید و در جدول تناوبی درج میگردد. این فرایند تضمین میکند که هر عنصر جدید نامی یکتا، قابل فهم و سازگار با زبان بینالمللی شیمی داشته باشد و از ایجاد سردرگمی در بین پژوهشگران جلوگیری شود.

نمادهای شیمیایی، زبان مشترک علم
نمادهای شیمیایی با گذر زمان به یک زبان جهانی برای علم شیمی تبدیل شدهاند. استفاده از حروف لاتین و قواعد استاندارد، باعث شده دانشمندان در هر نقطهی دنیا بتوانند بدون نیاز به ترجمه، عناصر و ترکیبات شیمیایی را شناسایی و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این استانداردسازی، هم در آموزش و هم در پژوهشهای علمی اهمیت زیادی دارد و امکان مقایسه دقیق نتایج آزمایشگاهی و انتشار دانش شیمی را در سطح جهانی فراهم میکند. به این ترتیب، نمادهای شیمیایی نه تنها نمایندهی عناصر هستند، بلکه ابزار اصلی ارتباط علمی بینالمللی در دنیای شیمی محسوب میشوند.
ماده شیمیایی چیست؟
ماده شیمیایی یا مواد شیمیایی(Chemical Substance) به هر مادهای گفته میشود که ترکیب مشخص و خواص فیزیکی و شیمیایی ثابتی دارد.



